Sinds de jaren dertig van de vorige eeuw wordt deze ontspanningstechniek van de Amerikaanse arts Edmund Jacobson ingezet bij mentale training. Omdat de oefening zo fysiek is, vond hij gemakkelijk toegang tot de sport. De ontspanning wordt 'voortschrijdend' (progressief) genoemd omdat je er steeds minder tijd voor nodig hebt om hem te bereiken.
Onderzoeken uit die tijd wezen uit dat mensen bij het denken skeletspieren aanspannen. Onbewust, en niet hard, maar toch een beetje. Zo worden denken en spanning aan elkaar gekoppeld. Van denken span je je spieren en van gespannen spieren ga je veel denken – een vicieuze cirkel. Jacobson doorbrak die cirkel. Hij vond de clou bij het bewust aanspannen & loslaten van spieren. Door de lichamelijke gevoelens van zowel het spannen als het loslaten aandachtig te volgen, werd loslaten onderdeel van een aandachtsetje, en daarmee tot gewoonte. Dus stel, je pakt je autosleutels, dan zijn je armspieren nog een tikje gespannen terwijl je al aan het rijden bent. Dan stap je uit met je boodschappentas waarbij je weer andere spieren spant, etc. zodat je in de loop van de dag ongemerkt stukje bij beetje steeds gespannener raakt. Met deze training leer je om je spieren automatisch weer te ontspannen na gebruik en zo je ontspannen zelf te blijven.
De training begint liggend en wordt na verloop van tijd uitgebreid naar zittend en lopend oefenen. Zo konden sporters de ontspanning ook meenemen naar de training en leerden zij de vreugde kennen van trainen met een stille bovenkamer en heldere bewegingsbeelden - een godsgeschenk voor topsporters, allebei.
In het algemeen zijn wij veel gespannener dan wij in de gaten hebben. Dat heb ik niet van mezelf, dat zei Jacobson al in 1920. Ja, een eeuw geleden. Ook toen waren mensen in Amerika al drukdrukdruk met spieren die ‘aan’ bleven staan terwijl de fysieke activiteit voorbij was en ook toen konden zij niet stoppen met in zichzelf praten. Wat minder neurotisch dan wij tegenwoordig, misschien, maar het resultaat was precies hetzelfde: piekeren en je zorgen maken als standaard levensgevoel. En anxiety (angstige spanning), stress, faalangst, depressies en af en toe paniekaanvallen als gevolg. En slapeloosheid natuurlijk, dat eerst, hoe kon ik 'm vergeten.
Die stille bovenkamer waar wij tegenwoordig nog steeds zo naar smachten, kon en kan met deze oefening eenvoudig worden bereikt. Eerst elke dag een kwartiertje oefenen, dan de oefening systematisch inkorten tot de lengte die jou het best bevalt. Het duurt gemiddeld twee maanden om zo weer baas te worden in eigen lijf, en daarmee ook over denken en in jezelf praten. Kan je weer pitten als jij daar zin in hebt.
Progressieve relaxatie is een vorm van aandachtssturing, weg van je hoofd in de richting van lichaamsbewustzijn. Het is niet alleen een uitstekende aanloop op mentale training met imaginaties maar ook op meditatie, vanwege die stille bovenkamer; daar ben je anders drie jaar aan kwijt op je eenzame kussentje - ik spreek uit ervaring. Het is eenvoudig te leren voor iedereen op elke leeftijd, zonder uitzondering. Hoe vaker je oefent hoe beter, en te vaak oefenen bestaat niet.
Tot slot: emotionele blokkades die zijn neergeslagen in je lichaam lossen geleidelijk op zodat je energie weer kan gaan stromen. Daarom voel je je na afloop vrolijk en energiek en helemaal jezelf. 'Herboren', noemde een klant het ooit. In Fuck Faalangst vind je alle ins en outs van deze techniek, plus enkele toepassingen met mentale training. Het aantal toepassingen wordt slechts beperkt door jouw eigen verbeelding, dus daar moeten we het nog eens over hebben, in progressieve relaxatie 2.